کارِ امروز به فردا مگذار ! (بحثی درباره آغاز مطالعه برای آزمون سراسری)

براى اکثر ما، کنکور در یک کلمه خلاصه می‌شود: دلهره، و این دلهره هنگامى ایجاد می‌شود که زمان محدود است و شما با خستگى به حجم عظیمى از مطالبى که باید مطالعه کنید، خیره شده‌اید. تنها راه چاره این مشکل، شروع زود هنگام مطالعه برای کنکور است. می‌خواهید باور کنید یا نه، یک مجموعه از عوامل هستند که شما را از درس خواندن زودهنگام باز می‌دارند و باعث می‌شوند که شما درس خواندن را به آینده موکول کنید. در اینجا به عواملى که ممکن است بازدارنده شما براى شروع درس خواندن باشند و اینکه در مورد آنها چه باید بکنید، می‌پردازیم.

به تعویق انداختن درس خواندن، معمولاً با احساس گناه همراه است؛ ولى باید بدانید که این مساله امرى ذاتى است. از دیدگاه تکامل، انسان‌ها “خسیس ادراکى” هستند؛ به این معنا که ما منابع ادراکى و فکرى خود را تا جایی که بشود، ذخیره می‌کنیم؛ به خصوص در مورد کارهایى که براى “بقاء” ما ضرورى نیستند؛ به عبارت دیگر، ما درس خواندن را تا جایی که بتوانیم به تعویق می‌اندازیم؛ زیرا می‌دانیم که انجام این کار، نیازمند صرف انرژى فکرى بالایى است، و تا زمانی که خطر را احساس نکنیم (مثلاً خطر کسب نتیجه نامطلوب در کنکور) انگیزه کافى براى درس خواندن نخواهیم داشت؛ پس سعى کنید قبل از به صدا در آمدن زنگ خطر، مدام به خود یادآورى کنید که موفقیت در کنکور و رسیدن به نتیجه مطلوب، نیازمند تلاشی طولانى مدت است. براى شروع درس خواندن، منتظر نمانید تا وقتى که دیگران شروع به درس خواندن کنند، شما هم اقدام به انجام این کار کنید، و بدانید کسانی که قبل از همه شروع به مطالعه می‌کنند، احتمال موفقیتشان در کنکور، بیشتر است.

شاید با خود فکر کنید که اگر زودتر شروع به درس خواندن کنید، خسته خواهید شد و تا رسیدن به روز برگزاری کنکور، نمی‌توانید این درس خواندن را ادامه دهید. تجربه این احساس را در تفاوت بین مسابقه دو ١٠٠ متر و دو ماراتن می‌توان دید. در دو ١٠٠ متر، شما حداکثر انرژى خود را می‌گذارید؛ زیرا خط پایان را می‌بینید و می‌دانید که به زودى به خط پایان می‌رسید؛ ولى در دو ماراتن، راه طولانى و خسته کننده‌اى را در پیش دارید، و در حالی که نباید تلاش خود را متوقف کنید، انرژى خود را باید بتوانید حفظ کنید و تا انتهاى مسابقه نیز بدوید. فراموش نکنید که کنکور هم یک مسابقه دو ماراتن است. اگر می‌خواهید زمانی که هنوز دیر نشده است، درس خواندن را آغاز کنید، براى حفظ انرژى کافى تا خط پایان و در طول مسیر، باید زمان خود را برنامه‌ریزى کنید. اگر تمام انرژى خود را همان ابتدا مصرف کنید، خسته خواهید شد و به خط پایان هم نخواهید رسید؛ به عنوان مثال، در برنامه درسى خود، زمان‌هایى را به استراحت یا انجام کارهایى که دوست دارید، اختصاص دهید تا انگیزه و انرژى لازم را در خودتان براى درس خواندن حفظ کنید. درس خواندن هوشمندانه، همراه با برنامه‌ریزى درست، بسیار مفیدتر از درس خواندن سخت و فشرده است.

علاوه بر اینها، براى اینکه بتوانید براى مدت طولانی‌ترى درس بخوانید، باید برنامه خواب درستى داشته باشید. کسانی که براى چندین ماه، تنها ۴ تا ۶ ساعت در شب می‌خوابند، در حقیقت دو عملکرد مهم مغز خود را دچار اختلال می‌کنند: انگیزه و هوشیارى. مطالعات نشان داده است که کم‌خوابى، موجب کاهش انگیزه فرد می‌شود. در مورد هوشیارى نیز باید گفت که توانایى مغز در داشتن تمرکز طولانى مدت، به میزان زیادى با شب بیدارى یا کم‌خوابى کاهش می‌یابد. یکى از فواید شروع زودهنگام درس خواندن، اجتناب از بروز همین مشکل است. به طور متمادى براى مدت طولانی‌ترى درس خواندن کمک می‌کند تا ساعاتى که در روز به آن اختصاص می‌دهید، کاهش یافته و نیازى هم به شب بیداری‌هاى طولانى بدین منظور نباشد. اگر درس خواندن را زودتر آغاز کنید، دیگر نگران کمبود وقت نخواهید بود. برنامه خوابى درستى را براى خود تعیین کنید و در شب، ساعت را براى ۴۵ دقیقه قبل از خواب کوک کنید تا بتوانید برای یک خواب مطلوب آماده شوید و طبق برنامه خود حداقل هشت ساعت استراحت کنید؛ آن وقت است که خودتان هم با دیدن بازدهى خود و وقت اضافى که پیدا می‌کنید متعجب خواهید شد.

بسیارى از کنکوری‌ها تصور می‌کنند که با شروع سال تحصیلی و باز شدن مدارس، به طور عادی شروع به درس خواندن خواهند کرد؛ اما تنها یک شاگرد خوب بودن، گوش کردن در کلاس و جزوه نوشتن، کافى نیست؛ حتى ممکن است که نمرات شما در مدرسه خیلى هم خوب باشد، ولى نباید فراموش کنید که تفاوت فاحشى بین فهمیدن یک مطلب و توانایى در تست زدن در کنکور وجود دارد. این همان چیزى است که به آن درس خواندن غیر فعال می‌گویند؛ به این معنا که زمان زیاد و تلاش زیادى را براى یادگیرى مطالب جدید صرف می‌کنیم، بدون آنکه بتوانیم از هر یک از آنها در هنگام تست زنى استفاده کنیم. اینکه مطلبى را همان سر کلاس یاد بگیرید، خوب است، ولى نباید خود را گول بزنید. چالش واقعى وقتى است که بتوانید از آنچه یاد گرفته‌اید، درست استفاده کنید. در کنار درس خواندن، تست‌زنى را نیز تمرین کنید. این موضوع نیاز به آن دارد که حتى قبل از شروع سال تحصیلی و باز شدن مدارس و از همان ابتدا، برنامه‌ریزى تحصیلى درستى براى درس خواندن خود داشته باشید.

جالب است بدانید مطالعات نشان داده است که میزان‌هاى مساوى از ساعات درس خواندن، لزوماً بازدهى برابر ندارند، و هر چه ساعات درس خواندن در طول زمان پخش شود، یادگیرى بهتر خواهد بود؛ پدیده‌اى که به آن  “اثر فاصله” گویند؛ به عبارت دیگر، هفت ساعت درس خواندن در طول یک هفته، به مراتب بازدهى بیشترى نسبت به هفت ساعت درس خواندنِ پشت سر هم در یک روز دارد. مغز به میزان زیادى (٢٠ درصد از میزان سوخت و ساز استراحت) انرژى مصرف می‌کند، و براى آنکه مطالب جدید، بهتر در حافظه‌تان باقى بمانند، باید هم زمان با درس خواندنِ فعال، زمان مورد نیاز به منظور بازیافت را نیز براى مغزتان فراهم کنید. از آنجایی که مغز در خواب، به خصوص در مرحله مهمى از خواب به اسم “حرکت سریع چشم”، مسیرهاى عصبى جدیدى را تقویت می‌کند، هر چه چرخه خواب بیشترى در بین ساعت‌هاى درسى شما وجود داشته باشد، بازیابى مطالب و به یاد آوردن آنها در زمان برگزاری آزمون سراسری، برایتان آسان‌تر خواهد بود.

ممکن است با خود فکر کنید که اگر درس خواندن خود را زود شروع کنید، مطالبى را که یاد گرفته‌اید، تا زمان برگزاری آزمون سراسری فراموش می‌کنید؛ در حالی که این تصور کاملاً اشتباه است؛ چرا که شما با افزایش طول مدت زمان درس خواندن و ایجاد فواصل بیشتر میان تکرار مطالبى که یاد گرفته‌اید، آنها را در آینده، بهتر به خاطر خواهید آورد. مطالعات نشان داده است که ایجاد “فواصل تکرار”، که یک روش اثبات شده در یادگیرى است، باعث می‌شود که شما به جاى تکرار مداوم مطالب و نگهدارى آنها در بخش جلوى حافظه، فواصل میان مرور مطالبى را که در گذشته خوانده‌اید، افزایش داده و براى بازیافت مطالب، تلاش بیشترى کنید، و در حقیقت با انجام این کار، حافظه خود را قوی‌تر کنید و در نهایت، در جلسه آزمون، به زمان کلى کمترى نیاز پیدا کنید تا مطالبى را که در ابتداى سال خوانده‌اید به یاد آورید.

استنباط غلط از زمانى که در اختیار داریم، خود یکى دیگر از عواملى است که باعث می‌شود تا ما درس خواندن را به آینده موکول کنیم. معمولاً اگر نیاز باشد کارى را در یک فاصله زمانى طولانی‌تر به پایان برسانیم، زمان کمترى را براى انجام آن کار اختصاص می‌دهیم، و هر چه زمانى که در اختیار داریم، بیشتر باشد، تخمین دقیق اینکه در چه مدت می‌توانیم کارى را به پایان برسانیم سخت‌تر می‌شود؛ حتى گاهى میزان زمانى که به طور واقعی براى درس خواندن صرف می‌کنیم، بسیار کمتر از زمانى است که ما تصور می‌کنیم در آن زمان می‌شود درسی را مطالعه کرد؛ زیرا زمان مورد نیاز براى غذا خوردن، خواب، استراحت و تداخلات میان دروس را از یاد می‌بریم. براى اینکه دچار این اشتباه نشوید، از قانون ۵٠ درصد پیروى کنید. به فرض اینکه درس خواندن را زود شروع کنید، مدت زمان مورد نیاز براى خواندن همه مطالب را تا زمان امتحان تخمین بزنید و سپس ۵٠ درصد از زمانى را که تخمین زده‌اید، به کل آن اضافه کنید. با استفاده از این روش، به طور قطع تخمین درست‌ترى از اینکه چه زمانى باید درس خواندن را شروع کنید، به دست خواهید آورد.

گاهى شما هنوز انگیزه کافى براى درس خواندن ندارید و نیاز به یک موج بزرگ انگیزه دارید تا شروع به درس خواندن کنید؛ ولى مشکل اینجاست که انگیزه، مدام در حال آمدن و رفتن است، در حالی که نیاز به درس خواندن براى موفقیت در کنکور، همواره در ما وجود دارد، و اگر تنها منتظر احساس انگیزه قوی باشید، کارتان به ماه‌ها و لحظه‌هاى آخر کشیده می‌شود. در چنین مواقعى، روى آینده و هدف نهایى‌تان تمرکز کنید و مدام با خود تکرار کنید، مسیرى را که هر روز می‌پیمایید و تلاشى که می‌کنید، شما را یک قدم به هدفتان (مثلاً قبولى در رشته مورد علاقه‌تان) نزدیک‌تر می‌کند، و برای خود برنامه‌ریزى کنید و به این موضوع دست پیدا کنید که انجام چه کارهایى یا حذف چه چیزهایى از زندگی‌تان، می‌تواند شما را به موفقیتى که در ذهن دارید، زودتر برساند.